Reflecties op het communicatievak

Toen ik nog maar net hoofd Voorlichting en Externe Betrekkingen was bij de Vrije Universiteit stond er op een dag een mevrouw in mijn kamer. “Ik bestudeer jouw vak”, zei ze. Het was Betteke van Ruler, die verbonden was aan de faculteit Sociale Wetenschappen. Als beginnend communicatiemanager die een belangrijke cultuurverandering moest realiseren, had ik het niet altijd zo makkelijk. Ik vond het wel een geruststellend idee, dat er ergens op de campus iemand was, die mijn vak bestudeerde. Heel jammer, dat Betteke op een gegeven moment wegging, omdat ze bij een andere universiteit als hoogleraar werd benoemd. Maar haar inaugurele rede maakte veel goed, want ze bleef zich bezig houden met de ontwikkeling van ons vak en gaf ons daarover veel mee.

Deze week verscheen Met het oog op communicatie, ‘reflecties op het communicatievak’. In dit boek bundelt Van Ruler haar artikelen en beschouwingen over het communicatiemanagement als vakgebied. Al eerder kreeg ik de stukken in hun ruwe vorm te zien, omdat Betteke mij gevraagd had een testimonial te schrijven op de achterflap. Daarbij vielen mij een aantal zaken op. Allereerst haar heldere schrijfstijl. In rustige en kalme zinnen zet de oud-journaliste haar ideeën uiteen. Geen ingewikkelde constructies of moeilijke woorden. Ogenschijnlijk simpel en glashelder, maar zeer tot nadenken stemmend.

Het tweede wat opvalt is de actualiteit van de inhoud. De stukken zijn over een periode van ruim twintig jaar geschreven, maar sommige thema’s spelen nog steeds en wat Betteke daarover schrijft is nog steeds relevant. Om dingen zo helder op te kunnen schrijven, moet je heel scherp kunnen denken. En scherp denken, kan Betteke. In februari van dit jaar was ze als observator aanwezig bij een bijeenkomst waarin geëxperimenteerd werd met een spel over vertrouwen. Het spel werd in een binnenkring gespeeld met communicatieprofessionals erom heen, die in de time outs feedback gaven. Betteke hield zich op de achtergrond, maar toen zij om haar mening werd gevraagd, gaf zij een haarscherpe analyse die alom respect afdwong.

Ook ‘Met het oog op communicatie’ staat vol scherpe observaties. Als wetenschapper neemt zij niets voor vanzelfsprekend aan, maar onderzoekt alles met een kritische blik. Wat verstaan we eigenlijk onder communicatie en wat bedoelen we met ‘boodschap’? Het meeste indruk in haar boek maakte op mij haar pleidooi voor reflectief communicatiemanagement, waarbij de communicatieprofessional degene is die verstand heeft van hoe mensen hun beeld op de werkelijkheid framen en waarom ze dat doen. Hij of zij is de professional die framingstrategieën van mensen kan monitoren en meedenkt over adequate antwoorden vanuit de organisatie op relevante issues. Hierbij is wetenschappelijke kennis de basis, maar creativiteit in het zoeken naar passende frames een conditio sine qua non.

Met het oog op communicatie is in zekere zin een terugblik – een overzicht van stukken uit de afgelopen twintig jaar. Maar dat betekent niet dat Betteke nu klaar is. Ze is alweer druk aan de slag met een nieuw boek dat in september zal verschijnen. Een boek met een bijzondere opzet en een verrassende vormgeving over de communicatieprofessional van de toekomst. Wat een heerlijk idee, dat er iemand blijft nadenken over ons vak.